Moda na życie bez uzależnień-2021/2022

Uzależnienie definiowane jest jako nabyta, silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania jakiejś substancji. Literatura dzieli uzależnienia na dwie grupy: uzależnienia substancjalne (od środków psychoaktywnych) i uzależnienia niesubstancjalne, inaczej behawioralne – m.in. uzależnienie od internetu, patologiczny hazard, kompulsywne objadanie się, ortoreksja – nadmierna koncentracja na zdrowym jedzeniu, pracoholizm, uzależnienie od gier komputerowych, siecioholizm – od użytkowania sieci internetowej, fonoholizm – uzależnienie od telefonu komórkowego.

Problem uzależnień dotyczy osób w każdym wieku. Alkoholizm, narkomania, nikotynizm, uzależnienia od komputera, internetu i inne dotykają coraz młodszych.

Nastolatki to jedna z najbardziej podatnych na uzależnienia grup społecznych ulegająca wpływom otoczenia, a jej przedstawiciele wciąż mają trudność w samodzielnej ocenie dobrych i złych postępowań. Inicjacja nikotynowa, alkoholowa lub narkotykowa może zatem stosunkowo szybko prowadzić do uzależnień u nastolatków.

● Nikotynizm – uzależnienie od palenia papierosów i innych wyrobów tytoniowych to trudne do zwalczenia uzależnienie. Grozi ono licznymi chorobami, między innymi układu krążenia, nowotworami czy przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.

● Alkoholizm – alkohol to najbardziej rozpowszechniona substancja psychoaktywna w polskim społeczeństwie. Spożywany przez nastolatków ingeruje w ich rozwój psychiczny i fizyczny. Skłania także do podejmowania ryzykownych zachowań.

● Narkomania – najpoważniejsze uzależnienie, obecnie często łączące się ze wcześniej wspomnianym alkoholizmem i nikotynizmem. Nastolatki uzależniają się od substancji psychoaktywnych, takich jak amfetamina i jej pochodne, dopalacze, marihuana, haszysz, a także od leków: uspokajających oraz nasennych.

Do uzależniających substancji o działaniu psychoaktywnym coraz częściej zaliczane są także słodycze i napoje energetyczne, w których aktualnie gustuje młodzież. Najczęściej spotykane uzależnienia behawioralne u nastolatków dotyczą korzystania z internetu, grania w gry komputerowe i oglądania telewizji. Młodzi ludzie są najbardziej narażeni na uzależnienie od Internetu, ponieważ mają do niego łatwy dostęp, a często sposób użycia komputera i czas korzystania z niego nie są kontrolowane i ograniczane przez rodziców. Nadużywanie Internetu może prowadzić do konsekwencji w sferach emocjonalnej, poznawczej i społecznej. Coraz częściej występuje także uzależnienie młodzieży od hazardu online. Nastolatki mogą być uzależnione również od czynności takich jak zakupy. Wielu nastolatków boryka się z uzależnieniem od pornografii.

Istnieje wiele czynników, które stwarzają ryzyko uzależnień u nastolatków. W pierwszej kolejności można wymienić uwarunkowania osobowościowe. Uzależnienie może wynikać z ich niskiej samooceny, a w konsekwencji z chęci zyskania akceptacji i przynależności do określonej grupy. Inicjację alkoholową, narkotykową lub nikotynową często wybiera także młodzież posiadająca skłonności neurotyczne. Wówczas używki stanowią środek do uwolnienia od stresu i zapominania o codziennych problemach. Nieśmiali nastolatkowie uzależniają się od substancji psychoaktywnych w wyniku chęci zyskania pewności siebie. Nierzadko sięganie przez młodzież po narkotyki papierosy i alkohol to także efekt nudy i potrzeby buntu. Nastolatkowie kierują się ciekawością, chcąc zyskać nowe doświadczenia oraz dobrze się bawić.

Wśród przyczyn uzależnienia wśród nastolatków istotną rolę odgrywają uwarunkowania środowiskowe. Młodzież może naśladować modele zachowywania się w różnych grupach, także w rodzinie. W uzależnienie wpadają dzieci rodziców, którzy sami są uzależnieni. Utożsamiają one używki z dorosłością, a zatem także z wolnością i niezależnością. Środowiskową przyczynę uzależnienia stanowią u nastolatków również zaburzone relacje rodzinne i rówieśnicze. W takim przypadku używki stanowią próbę ucieczki przed przykrymi doświadczeniami, na przykład przed przemocą lub doznaną traumą. Warto dodatkowo wspomnieć o braku wystarczającej kontroli rodzicielskiej jako czynniku ryzyka uzależnień u młodzieży.

W kwestii objawów uzależnienia u nastolatków rodzice i otoczenie muszą wykazać się większą uważnością. Młodzież zwykle ukrywa się ze swoim uzależnieniem w obawie przed przykrymi konsekwencjami. Trudno zatem będzie dopatrzeć się u nastolatka charakterystycznych objawów alkoholizmu czy narkomanii, takich jak silne pragnienie sięgnięcia po używkę. Z całą pewnością można jednak zauważyć charakterystyczne zmiany w zachowaniu osoby uzależnionej. Zależnie od rodzaju uzależnienia dotyczą one między innymi: trudności kontrolowania emocji, łatwego popadania w rozdrażnienie i agresję, niezdolności do koncentracji, ogólnego rozkojarzenia, nadpobudliwości ruchowej, pogorszenia wyników w nauce, wchodzenia w konflikty z otoczeniem, ryzykownych zachowań: bójek, kradzieży, chuligaństwa, drżenia mięśni, na przykład rąk, problemów z układem trawiennym: wymiotów, biegunki, bezsenności, utraty wagi, obfitego pocenia się.

Zarówno uzależnienia od substancji psychoaktywnych, jak i uzależnienia behawioralne wymagają profesjonalnego leczenia. Różnić może się natomiast jego przebieg, ponieważ w przypadku uzależnień chemicznych konieczne jest także leczenie detoksykacyjne organizmu. Rodzice nastolatka uzależnionego behawioralnie w pierwszej kolejności mogą zgłosić dziecko na konsultację indywidualną z zaufanym psychologiem. Taka osoba może wskazać najodpowiedniejszą, dalszą formę terapii, na przykład psychoterapię indywidualną lub uczestnictwo w grupie terapeutycznej. Dla nastolatków uzależnionych od alkoholu lub narkotyków najbardziej odpowiednie będzie leczenie ambulatoryjne w ośrodkach terapii uzależnień: państwowe oraz prywatne.

Jak zapobiegać uzależnieniom u nastolatków?

Uzależnieniom nastolatków w wielu przypadkach można zapobiec, a z całą pewnością rodzice i inne osoby dorosłe w otoczeniu młodzieży mogą zmniejszyć ich ryzyko. Kluczowe znaczenie ma w tym przypadku świadomość przyczyn uzależnień u nastolatków i dążenie do ich eliminacji z życia dziecka. Rodzic powinien pracować nad prawidłową, ciepłą relacją z dzieckiem opartą na wzajemnym zaufaniu, akceptacji i szczerości. Dotyczy to także braku nadmiernej kontroli – przeszukiwanie osobistych rzeczy dziecka w celu znalezienia potencjalnych używek może trwale zburzyć jego poczucie bezpieczeństwa. Dla młodzieży szczególne znaczenie ma okazywanie zainteresowania, słuchania tego, co dziecko ma do powiedzenia. Ewentualne kryzysy w rodzinie powinny być rozwiązywane właśnie poprzez rozmowy. Rodzice odpowiadają także za naukę dziecka odpowiedzialności za swoje czyny – świadcząc przede wszystkim własną postawą. Warto także uczyć dzieci już od najmłodszych lat asertywności, czyli umiejętności mówienia NIE!

Życie z nałogiem zdecydowanie utrudnia i ogranicza życie. Lepiej jest żyć pełnią życia bez nałogów. Warto zawalczyć o siebie i zmienić swoje życie na lepsze.
Jak to zrobić?
Istnieje powiedzenie „Tyle wolności, ile mądrości”, a czym jest dla nas wolność, jeśli nie umiejętnością dokonywania własnych, mądrych wyborów? Każdy z nas powinien uświadomić sobie, że mieć wybór, to mądrze korzystać ze swojej wolności.
Każdy z nas trzyma swój los we własnych rękach i ma możliwość dokonywania dla siebie jak najlepszych wyborów, takich które prowadzą do rozwoju, a nie do destrukcji.
Czy nie warto podnieść na chwilę zmęczonego wzroku ponad ekran telefonu, laptopa i zauważyć drugiego człowieka obok? Odetchnąć głęboko… żyć, łapać chwile?
Zamiast mody na życie wypełnione grami komputerowymi, telefonami, papierosami, alkoholem, uznajmy modę na życie bez nałogów! Znajdźmy sens życia w rozwijaniu lub odkrywaniu nowych pasji. Nie pozwólmy doprowadzić do tego, aby Internet, alkohol, papierosy i inne używki były najważniejszą częścią naszego życia. Od nas zależy nasza przyszłość, szczęście i to, jakimi zostaniemy ludźmi. Jeśli zdarzyło Ci się w przeszłości dokonać złych wyborów to, jeszcze nic straconego. Chociaż nikt nie może się cofnąć i zacząć od nowa, to każdy może zacząć od teraz i zrobić zupełnie nowe zakończenie.

Agnieszka Nowakowska

Pedagog szkolny

1.Nałóg. Cała prawda o nałogach.

2. Uzależnienie od Internetu

3. Uzależnienia od pornografii, gier, Internetu, hazardu, zakupów